بساطت وجوببسیط بودن و جنس و فصل نداشتن مفهوم وجوب را بساطت وجوب گویند. ۱ - منظور از بساطت وجوببساطت وجوب، مقابل ترکب وجوب می‌باشد و هر دو نظریه‌هایی است که پیرامون ماهیت و حقیقت وجوب مطرح شده است. ۲ - اقسام نظرات ماهیت احکام تکلیفیعلمای اصول درباره ماهیت احکام تکلیفی ( وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه ) دو نظریه مطرح نموده اند:۱ - نظریه بساطت؛ ۲ - نظریه ترکب. ۲.۱ - نظریه ترکبقدمای اصولی معتقدند این احکام دارای ماهیتی مرکب از جنس و فصل می باشد؛ برای مثال، وجوب، مرکب است از " اذن در انجام فعل " ( جواز فعل ) به عنوان جنس آن، و " منع از ترک فعل " به عنوان فصل آن. ۲.۲ - نظریه بساطتاما متأخران بر این باورند که احکام تکلیفی، همچون وجوب و حرمت، از امور بسیط بوده و دارای اجزای مفهومی ( جنس و فصل ) نمی باشد، بلکه وجوب عبارت از الزام ( باید )، و حرمت عبارت از عدم الزام ( نباید ) است. ۳ - فرق بین وجوب و استحباببرخی از معتقدان به بساطت وجوب، فرق وجوب و استحباب را در شدید یا أکید بودن بعث ( یا طلب، بر مبنای برخی از اصولیون ) در وجوب، و ضعیف و غیر اکید بودن آن در استحباب می دانند. در حقیقت، آنان وجوب و استحباب را دارای یک حقیقت تشکیکی می دانند که اختلاف آنها به اختلاف مراتب است. ولی برخی دیگر، طلب یا بعث را از مفاهیم تشکیکی ندانسته و معتقدند:اگر دلیلی بر لزوم انبعاث مکلف از بعث به صیغه امر اقامه شد، بر وجوب دلالت دارد و در مواردی که چنین دلیلی نباشد، بر استحباب دلالت می نماید. ۴ - دلیل بر وجوب بسیطبرخی از کسانی که وجوب را بسیط می دانند، آن را مدلول صیغه امر به شمار آورده و معتقدند صیغه امر، به وضع و یا انصراف بر آن دلالت می نماید. هم چنین برخی دیگر، آن را حکم عقل و لازمه عقلی صیغه امر دانسته‌اند. [۴]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل دراصول فقه، ج۶، ص۲۹۵.
[۵]
شیرازی، محمد، الاصول، ج۲، ص۲۹.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۷۴، برگرفته از مقاله «بساطت وجوب». |